پایان نامه درباره توبه

معنای توبه      

الف – معنای لغوی توبه      

ابن فارس می گوید : « توب : التاء و الواو و الباء كلمة واحدة ، تدل علی الرجوع . یقال : تاب من ذنبه ای رجع عنه »1       

( توب : ت ، و ، ب ، یك كلمه است ، بر بازگشت دلالت می كند گفته می شود توبه كرد از گناه یعنی بازگشت از آن ) .       

« توب . توبه . متاب ، همه به معنی رجوع و برگشتن است . »2

در جایی دیگر آمده :        

« التوبة : بالفتح و سكون الواو ، فی اللغة الرجوع »3       

توبه : با فتح ( ت ) و سكون ( و ) ، در لغت به معنی بازگشت است .      

در لغت نامه‌ی دهخدا نیز به معنی بازگشت آمده است . 4

ب – معنای اصطلاحی توبه

بزرگان اهل لغت ، در تعریف اصطلاحی توبه ، چنین گفته اند :

        « التوبة الرجوع من الذنب »5  توبه به معنی بازگشت از گناه است .

1-ابن فارس ، ابو الحسن احمدبن فارس بن زكریا ، معجم مقائیس اللغة ، ج 1 ، ص 184 .

2- قرشی ، علی اكبر ، قاموس قرآن ، ج 1 ، ص 285 .

3- موسوعة كشاف اصلاحات الفنون و العلوم ، ج 1 ، ص 524 .

4- دهخدا ، علی اكبر ، لغت نامة دهخدا ، ج 5 ، ص 6620 .

5- الف- جوهری‌،‌اسماعیل‌بن‌حماد‌،‌صحاح‌اللغة،‌ج1، ص91 .  ب- ابن منظور،محمدبن مكرم، لسان العرب ،ج2،ص61

قبول توبه از جانب خداوند

بحث دیگری كه مطرح می شود این است كه آیا قبول توبه بر خداوند متعال  واجب است ؟ یا این كه قبول توبه ، تفضّل و كرمی از جانب خداوند است كه شامل حال بندة گناهكار شده است ؟

« معتزله معتقدند كه قبول توبه بر خدا واجب است و اشاعره معتقدند كه خدا توبه بندگان را از روی تفضّل و كرم می پذیرد . »[1]

« نزد علمای شیعه ، اجماع بر این است كه پس از توبه ، عذاب برداشته می شود . برداشتن عذاب از باب تفضّل است نه این كه بر خدا واجب باشد . » [2]

در كشف المراد آمده است :

« دلیل معتزله براین كه قبول توبه را بر خدا واجب می دانند آن است كه خداوند تعالی بندة

گناهكار را به عبادت و ترك معاصی مأمور نمود و این دوموجب ثواب است و اگر توبه را نپذیرد موجب عقاب است و جمع میان ثواب و عقاب ممكن نیست پس ناچار باید توبه را قبول كند تا عقاب رفع شود و مكلّف در باقی عمر ثواب كار گردد »[3] 

[1] - شیخ بهایی ، اربعین ، ص 328 [2]- حسنی ، علیرضا ، توبه در قرآن و سنت ، ص 144 .

[3] - طوسی ،خواجه نصیرمحمد،كشف المراد،شرح تجریدالاعتقاد ، شرح از جمال الدین علامه حلی،ترجمه وشرح   آیت الله شعرانی ، ص590 و 591

آثار توبه

توبه ، به خودی خود ، دارای آثار مثبتی است . كسی كه به این عمل مبادرت می كند و به این توفیق بزرگ دست می یابد ، از منزلت و جایگاه رفیعی برخوردار می گردد . اكثر علمای اخلاق هر جا بحث از توبه كرده اند ، به آثار آن نیز اشاره داشته اند .

حال به چند مورد از آثار توبه ، به طور مختصر اشاره می كنیم :

1- محبوبیت در نزد خداوند متعال .

یكی از آثار توبه ، محبوبیت در نزد خداوند است .

خداوند در قرآن می فرماید : « ….. ان الله یحب التوابین و یحب المطهرین »1

خداوند ، توبه كنندگان را دوست دارد ، و پاكان را (نیز) دوست دارد .

در تفسیر نمونه ذیل آیه شریه ، آمده است :

« ذكر طهارت و توبه ، در كنار یكدیگر ، در آیة فوق ممكن است ، اشاره به این باشد كه طهارت، مربوط به پاكیزگی ظاهر و توبه اشاره به پاكیزگی باطن است .

این احتمال نیز وجود دارد كه طهارت در این جا به معنی آلوده نشدن به گناه بوده باشد ، یعنی خداوند ، هم كسانی را كه آلوده به گناه نشده اند دوست دارد و هم كسانی كه بعد از آلودگی توبه كنند و در زمرة پاكان در آیند.»2

« از رسول خدا (ص) سوال شد ، منظور از این كه توبه كننده حبیب خداوند است چیست ؟

حضرت در جواب فرمودند : حبیب آن كسی است كه سراغ آن چیزی كه دوست او ، از آن

بدش می آید نمی رود .

بنابراین یكی از فواید توبه این است كه شخص توبه كننده به درجاتی دست می یابد ، تا این كه دوست خدا می شود . »[1]

امام صادق (ع) می فرماید :

« ان الله یفرح بتوبته  عبدة المومن اذا تاب كما یفرح احدكم بظالته اذا وجدها .»[2]

همانا خداوند با توبة بندة خود شاد می شود ، هرگاه بنده توبه كند . چنانچه یكی از شما هنگام یافتن گمشدة خود شاد می شود .

2- تبدیل گناه به حسنه

به واسطة توبه ، نه تنها تاریكی گناه برطرف می شود بلكه نور طاعت جایگزین آن می شود . توبه نه‌تنها شویندة گناهان است ، بلكه تبدیل كنندة گناهان به حسنات نیز هست . این نهایت لطف خداوند و بیان كنندة یكی از بهترین فضیلت های توبه است .

خداوند در قرآن پیرامون تبدیل گناهان به حسنات می فرماید :

« الا من تاب و امن و عمل عملاً صالحاً فاولئك یبدل الله سیئاتهم حسنات و كان الله غفوراً رحیماً»[3]

1- سوره بقره ، آیه 222 2- مكارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، ج 2 ، ص 144 .

[1] - كاشانی ، محسن ، محجه البیضاء و تهذیب الاحیاء ، ج 7 ، ص 87 .[2] - كلینی ، ابی جعفر محمدبن یعقوب اسحاق ، الاصول من الكافی ، ج 2 ، ص 436 .

[3] - سوره فرقان ، آیه 70 

راه های ثبوت سحر

سحر به واسطة بینه و اقرار ثابت می شود ، ثبوت سحر با یك بار اقراركردن ممكن است ولیكن ممكن است كه دو بار اقرار كردن در آن معتبر شناخته شود. 3 روایتی كه از رسول گرامی اسلام نقل شده است ، صراحت دارد در این كه سحر به واسطه شهادت شاهدان نیز قابل اثبات است .

در روایت آمده است :

سئل رسول الله (ص) عن الساحر ، فقال : اذا جاء رجلان عدلان فشهدا بذلك فقد حل دمه 4.

از رسول خدا سوال شد درمورد سحر كننده ، پس رسول خدا فرمود : هنگامی كه دومرد عادل

شهادت دهند به سحر ، خون ساحر حلال خواهد بود .

نقش توبه در كیفر ساحر

در روایتی از حضرت علی (ع) نقل شده است :

« من تعلم شیئاً من السحر كان آخر عهده بربه وحده القتل ألا أن یتوب » 1

كسی كه چیزی از سحر بیاموزد پایان عهدش با خدا خواهد بود ، و حد او قتل است مگر آن كه توبه كند .

شهید ثانی می گوید:

« و لو تاب الساحر قبل أن یقام علیه الحد سقط عنه القتل »

اگر ساحر پیش از آن كه حد بر او جاری شود ، توبه كند ، كشته نخواهد شد . 2